Een leven zonder pijn bestaat helaas niet. Bij weefselschade of ziekte is pijn zelfs nuttig, want het zorgt ervoor dat je de pijnlijke plek ontziet of behandelt zodat erger wordt voorkomen. In de regel verdwijnt de pijn op een gegeven moment weer. Maar het kan ook zijn dat pijn chronisch wordt en dat niet duidelijk is wat de pijn in stand houdt.

Pijn is een ingewikkeld fenomeen en wordt lang niet altijd goed begrepen. Er kan dus weefselschade of ziekte zijn, maar dat hoeft niet. Ook voelt de ene persoon eerder pijn dan de ander (lagere pijndrempel) en kan de een beter pijn verdragen dan de ander (hogere pijntolerantie).

Tegenwoordig weten we dat pijn lichamelijk én psychisch is. Lichaam en geest zijn met elkaar verbonden via het centrale en perifere deel van het zenuwstelsel dat ons die pijn doet voelen. Meerdere ‘pijnbanen’ geleiden de pijnprikkels naar de hersenen en verschillende hersendelen worden daar geactiveerd.

Pijn als gevolg van stress

In bedreigende situaties worden alle stressmechanismes (die het lichaam aanzetten tot vechten of vluchten) gemobiliseerd om te kunnen overleven.  Dit gebeurt niet alleen als ons leven direct gevaar loopt, maar ook als we ons bedreigd voelen door ‘moderne’ stressoren als hoge werkdruk, ontslagdreiging, je niet geaccepteerd voelen, geluidsoverlast, etc. Onze stressmechanismes kunnen dit type stressoren vaak maar ten dele opvangen.

Het gaat fout als stress niet tot de ‘juiste’ lichamelijke reactie leidt. Dit komt veel voor. In een stressvolle situatie neemt de spierspanning toe, maar je kunt niet wegrennen (in de file staan); de hartslag neemt toe, maar er volgt geen intensieve lichamelijk actie (tijdens een slechtnieuwsgesprek); de ademhaling neemt toe (hyperventileren) maar het lichaam kan dit volume aan lucht niet verwerken. Het probleem is dat psychische stress en fysieke stress van elkaar losgekoppeld raken, vaak voor langere duur, waardoor processen in het lichaam verstoord raken. Dit vergroot de kans op pijnklachten.

Emoties, ademhaling en pijn

Emoties hebben een sterke invloed op de ademhaling. Zo komt het bijvoorbeeld dat een plotselinge hevige pijn je de adem doet afsnijden en dat je een zucht van opluchting slaakt als de pijn weer over is. De ademhaling wordt gereguleerd door het ‘ademhalingcentrum’ in de hersenstam. Dit ademcentrum stuurt de ademhalingsspieren aan tot lichter of zwaarder, langzamer of sneller ademen. Het ademcentrum ligt ook dicht bij het hersengebied dat de emoties regelt, waaronder ook het ervaren van pijn.

Door die sterke wisselwerking tussen emoties en ademhaling kun je in een vicieuze cirkel terechtkomen. Bij veel mensen met een onverklaarbare chronische pijn ontstaat angst of stress, waardoor hun ademhaling uitmondt in hyperventileren en ze vervolgens hun pijn voelen toenemen. Zo is bijvoorbeeld bekend dat hyperventilatie het pijnpatroon van angina pectoris (pijn op de borst) kan kopiëren. Uit onderzoek blijkt dat de meeste pijnaanvallen door psychische stress veroorzaakt worden.

Hyperventilatie versterkt de pijn

Zowel psychische stress als lichamelijke inspanning zorgen ervoor dat het ademhalingscentrum wordt geactiveerd. Hierdoor ga je zwaarder ademen – meer lucht in- en uitademen. Het lichaam bereidt zich voor op actie.

Zwaarder ademen betekent dat er meer kooldioxide (CO2) wordt afgeblazen. Als er inderdaad een lichamelijke reactie komt (vluchten, aanvallen, sportprestatie), dan produceren de spieren extra CO2 zodat de boel weer in balans komt. Komt die lichamelijke reactie echter niet, dan ontstaat er een probleem. De concentratie CO2 daalt, met als gevolg een verstoorde zuurgraad van het bloed (een fenomeen dat ‘respiratoire alkalose’ heet) en een verstoorde elektrolytenbalans: een verlies van belangrijke mineralen als natrium, kalium, calcium, magnesium, e.d.

Een vicieuze cirkel

De gevolgen van hyperventilatie zijn duidelijk voelbaar.

• De verstoorde zuurgraad (‘alkalose’) vergroot de prikkelbaarheid van het zenuwstelsel, waardoor pijnprikkels makkelijker doorgegeven worden.
• De verstoorde elektrolytenbalans verslechtert de vochthuishouding in de cellen en afvoer van afvalstoffen. Dit zorgt voor het samentrekken van de spieren. Bekende klachten van mensen die te zwaar ademen zijn dan ook gespannen spieren, krampen, trillen, tintelingen en pijn.

De vicieuze cirkel samengevat is als volgt: Pijn ⇒ angst/spanning ⇒ hyperventileren ⇒ alkalose (verstoorde zuurgraad en elektrolytenbalans) ⇒ grotere prikkelbaarheid van decentrale gevoelszenuwen en/of centrale neuronen ⇒ pijn ⇒ etc.

Buteyko bij chronische pijn

Het behandelen van chronische pijn is complex. Als je chronisch pijn hebt, is de kans groot dat je ademhaling ook ontregeld is. Je ademt meestal zwaarder dan nodig, vaak door de mond, met veel zuchten. Herken je deze symptomen, dan zal de Buteyko-methode je helpen de vicieuze cirkel te doorbreken.

Met de Buteyko-methode train je het ademcentrum in de hersenen tot een gezonde ademhaling. De ademhaling wordt geleidelijk aan langzamer en lichter. Daarbij ga je steeds minder door de mond ademen totdat je uitsluitend nog door de neus ademt. Ook het zuchten zal minder worden en gaandeweg verdwijnen.

De bio-chemie herstellen

Met de Buteyko-oefeningen zal je ‘Controlepauze’ stijgen: dit is de duur van de adempauze die je na een uitademing zonder wilskracht kunt houden. Dit geeft aan hoe (over)gevoelig het lichaam reageert op CO2. Door het oefenen neemt de overgevoeligheid langzaam af.  En met het stijgen van de concentratie CO2:

• komen de zuurgraad van het bloed en de elektrolytenbalans weer op orde,
• wordt het centrale en perifere zenuwweefsel minder prikkelbaar
• en neemt de pijngewaarwording af.

Hoe is je ademhaling nu?

Buteyko heeft een eenvoudige test ontwikkeld, namelijk het meten van de Controlepauze. De test wordt hier uitgelegd.

Last van chronische pijn?

Neem dan gerust contact op voor een vrijblijvend advies, eventueel door onderstaand contactformulier in te vullen. Of als je direct een afspraak wilt maken, hetzij voor een gratis telefoongesprek of voor de eerste Buteyko-sessie, gebruik dan deze knop.